Chapter 13 sankhyaganana nanu sarla Solutions
November 5, 2024Chapter 15 vruksha: satpurusha: iv Solutions
November 5, 2024Chapter 14 माधवस्य प्रियम् अङ्गम् Solutions
NCERT Solutions
वयम् अभ्यासं कुर्मः
प्रश्न 1. चित्रं दृष्ट्वा अङ्गस्य नाम लिखन्तु ।
उत्तरम्:
प्रश्न 2. कोष्ठकात् समुचितं क्रियापदं चित्वा उदाहरणानुसारम् अङ्गस्य कार्यं लिखन्तु ।
यथा – नयनं – पश्यति
(क) मुखम् – ______ (चलति, हसति वदति)
उत्तरम्: मुखम् – वदति
(ख) पादः – ______ (लिखति, चलति पश्यति)
उत्तरम्: पादः – चलति
(ग) कर्णः – ______ (हसति वदति, शृणोति)
उत्तरम्: कर्णः – शृणोति
(घ) नासिका – ______ (आघ्राणं करोति, नृत्यति धावति)
उत्तरम्: नासिका – आघ्राणं करोति
(ङ) जिह्वा – ______ (धावनं करोति, आस्वादनं करोति, पश्यति)
उत्तरम्: जिह्वा – आस्वादनं करोति
प्रश्न 3. कोष्ठकात् समुचितां संख्यां चित्वा रिक्तस्थानं पूरयन्तु।
(क) मम ______ शिरः अस्ति । (एकम् अनेकं चत्वारि )
उत्तरम्: मम एकम् शिरः अस्ति ।
(ख) मम ______ पादौ स्तः । (त्रयः, द्वौ, पञ्च)
उत्तरम्: मम द्वौ पादौ स्तः ।
(ग) मम ______ केशाः सन्ति । (दश, अष्ट, बहव:)
उत्तरम्: मम बहवः केशाः सन्ति ।
(घ) मम ______ दन्ताः सन्ति । (चत्वारः, अष्टाविंशतिः, द्वात्रिंशत् )
उत्तरम्: मम अष्टाविंशतिः दन्ताः सन्ति ।
(ङ) मम हस्तयोः ______ अङ्गुल्यः सन्ति । (अष्ट, दश, पञ्चदश )
उत्तरम्: मम हस्तयो: दश अङ्गुल्यः सन्ति ।
प्रश्न 4. कोष्ठकात् समुचितं क्रियापदं चित्वा उदाहरणानुसारं शरीराङ्गस्य नाम लिखन्तु ।
यथा- नयनम्। पश्यति
(क) शृणोति – ______। (गुल्फ : चिबुकम् कर्ण:)
उत्तरम्: शृणोति – कर्णः ।
(ख) धावति – ______। (पादद्वयम्, हस्तद्वयम्, नयनद्वयम् )
उत्तरम्: धावति – पादद्वयम् ।
(ग) नमति – ______ । (शिर:, कूर्पर:, जङ्घा)
उत्तरम्: नमति – शिरः ।
(घ) सूचयति – ______ । (अङ्गुली, नख:, चरण:)
उत्तरम्: सूचयति – अंगुली ।
(ङ) लिखति – ______ । (हस्त:, मणिबन्ध:, कटि:)
उत्तरम्: लिखति – हस्तः ।
प्रश्न 5. पट्टिकातः शब्दान् चित्वा यथायोग्यं गणेषु लिखन्तु ।
उत्तरम्:
प्रश्न 6. कोष्ठकात् समुचितं पदं चिन्वा वाक्यानि ‘रचयन्तु।
(क) अहं ______ गायनं करोमि । (पादेन, नासिकया, मुखेन)
उत्तरम्: अहं मुखेन गायनं करोमि ।
(ख) अहं ______ धावनं करोमि । (पादाभ्यां, ललाटेन, कूर्परेण)
उत्तरम्: अहं पादाभ्यां धावनं करोमि ।
(ग) अहं ______ आघ्राणं करोमि । (नखै:, नासिकया, चरणेन)
उत्तरम्: अहं नासिकया आघ्राणं करोमि ।
(घ) अहं ______ श्रवणं करोमि । (कर्णाभ्याम्, नासिकया, अङ्गुष्ठैः)
उत्तरम्: अहं कर्णाभ्याम् श्रवणं करोमि ।
(ङ) अहं ______ भोजनं करोमि । (मुखेन पादेन, नासिकया)
उत्तरम्: अहं मुखेन भोजनं करोमि ।
प्रश्न 7. पट्टिकातः समुचितं शरीराङ्गं चित्वा भगिनी कुत्र किं धरति इति सूचयन्तु।
- भगिनी ______ पादुकाद्वयं धरति ।
उत्तरम्: भगिनी पादयोः पादुकाद्वयं धरति ।
- भगिनी ______ कङ्कणानि धरति।
उत्तरम्: भगिनी हस्तयोः कङ्कणानि धरति ।
- भगिनी ______ मुद्रिका धरति ।
उत्तरम्: भगिनी अङगुल्यां मुद्रिकां धरति ।
- भगिनी ______ घटीयन्त्रं धरति ।
उत्तरम्: भगिनी वामहस्ते घटीयन्त्रं धरति ।
- भगिनी ______ मालां धरति ।
उत्तरम्: भगिनी कण्ठे मालां धरति ।
- भगिनी ______ कुण्डलद्वयं धरति ।
उत्तरम्: भगिनी कर्णयोः कुण्डलद्वयं धरति ।
- भगिनी ______ उपनेत्रं धरति ।
उत्तरम्: भगिनी नेत्रयोः उपनेत्रं धरति ।
- भगिनी ______ कुङ्कुमं धरति ।
उत्तरम्: गिनी ललाटे कुङ्कुमं धरति ।
- भगिनी ______ ओष्ठरागं धरति ।
उत्तरम्: भगिनी ओष्ठयोः ओष्ठरागं धरति ।
- भगिनी ______ कज्जलं धरति ।
उत्तरम्: भगिनी नयनयोः कज्जलं धरति ।
प्रश्न 8. वाक्यं शुद्धम् अशुद्धं वा इति सूचयन्तु
(क) अहं कर्णाभ्यां भोजनं करोमि । (शुद्ध / अशुद्धम् )
उत्तरम्: अशुद्धम्
(ख) अहं नासिकाद्वारा श्वासं स्वीकरोमि । (शुद्धम् / अशुद्धम्)
उत्तरम्: शुद्धम्
(ग) अहम् अङ्गुष्ठैः गणनां करोमि । (शुद्धम् / अशुद्धम्)
उत्तरम्: शुद्धम्
(घ) अहं नयनाभ्यां श्रवणं करोमि । (शुद्धम् / अशुद्धम्)
उत्तरम्: अशुद्धम्
(ङ) अहं हस्तेन कार्यं करोमि । (शुद्धम् / अशुद्धम्)
उत्तरम्: शुद्धम्
प्रश्न 9. योग्यताविस्तरः
मधुराष्टकम्
अधरं मधुरं वदनं मधुरं नयनं मधुरं हसितं मधुरम् ।
हृदयं मधुरं गमनं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥१॥
वचनं मधुरं चरितं मधुरं वसनं मधुरं वलितं मधुरम् ।
चलितं मधुरं भ्रमितं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥२॥
वेणुर्मधुरो रेणुर्मधुरः पाणिर्मधुरः पादौ मधुरौ ।
नृत्यं मधुरं सख्यं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ||३||
गीतं मधुरं पीतं मधुरं भुक्तं मधुरं सुप्तं मधुरम्।
रूपं मधुरं तिलकं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ||४||
करणं मधुरं तरणं मधुरं हरणं मधुरं रमणं मधुरम् ।
वमितं मधुरं शमितं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥५॥
गुञ्जा मधुरा माला मधुरा यमुना मधुरा वीची मधुरा ।
सलिलं मधुरं कमलं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ||६||
गोपी मधुरा लीला मधुरा युक्तं मधुरं मुक्तं मधुरम् ।
दृष्टं मधुरं सृष्टं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥७॥
गोपा मधुरा गावो मधुरा यष्टिर्मधुरा सृष्टिर्मधुरा ।
दलितं मधुरं फलितं मधुरं मधुराधिपतेखिलं मधुरम् ||८||
श्रीवल्लभाचार्य कृतं मधुराष्टकम्
गतिविधि-कार्यम्
कक्षायां सर्वे छात्राः शिक्षकस्य मार्गदर्शनेन अस्य पाठस्य नाट्याभिनयं कुर्वन्तु ।
प्रश्न 10. परियोजनाकार्यम् |
योग्यताविस्तरभागे विद्यमानं चित्रं स्फोरकपत्रे रचयित्वा अङ्गानां नामानि लिखन्तु ।
उत्तरम्: छात्राः स्वमेव कुर्वन्तु ।